Jazda defensywna – czym jest, skąd się wzięła i jak się rozwijała w Polsce i na świecie
Jazda defensywna to sposób prowadzenia pojazdu, którego celem jest niedopuszczanie do ryzykownych sytuacji drogowych z naszym udziałem. Elementy defensive drivingu są na świecie obecne w programach szkolenia i doszkalania kierowców już od ponad pół wieku. Kto wymyślił jazdę defensywną i jak wyglądał jej rozwój na świecie i w naszym kraju? O tym w poniższym artykule. Zaczniemy natomiast od wyjaśnienia, czym jazda defensywna jest i czym nie jest.
Jazda defensywna – co to jest?
Jazda defensywna (defensive driving) to specyficzne podejście do codziennego prowadzenia samochodu, którego celem jest taka jazda, aby nie dopuszczać do powstawania ryzykownych sytuacji drogowych z naszym udziałem. Kierujący osiąga to między innymi przez wnikliwą obserwację ruchu drogowego, przewidywanie co może się w tym ruchu wydarzyć i przez aktywne zapobieganie zidentyfikowanym zagrożeniom. Środkami do tego prowadzącymi są między innymi świadomy dobór prędkości, ustawienie pojazdu na jezdni pozwalające zmaksymalizować pole widzenia i margines bezpieczeństwa, a także stosowanie określonych taktyk jazdy w powtarzalnych, typowych sytuacjach drogowych (np. skrzyżowanie, zakręt, wyprzedzanie). Ważnym elementem defensive drivingu jest też nastawienie mentalne kierowcy kładące nacisk na aktywne minimalizownie ryzyka.
Powszechnym, ale błędnym przekonaniem jest to, że jazda defensywna opiera się na błyskawicznych refleksach i umiejętnościach kierowcy rajdowego. W rzeczywistości polega ona na inteligentnym przewidywaniu, a następnie zapobieganiu niebezpiecznym sytuacjom na drodze – tak, abyśmy w ogóle nie byli zmuszeni do uciekania się do błyskawicznych reakcji, manewrów awaryjnych czy umiejętności wychodzenia z poślizgu. Manewry awaryjne często okazują się bowiem nieskuteczne lub niewykonalne ze względu na obecność innych uczestników ruchu dookoła. Ponadto, udowodniono, że poleganie na szybkich reakcjach i umiejętnościach panowania nad samochodem (nawet jeśli naprawdę je posiadamy) często prowadzi do nadmiernej pewności siebie, podejmowania zbędnego ryzyka na drodze, a w konsekwencji do większego ryzyka wypadku. Innymi słowy, w jeździe samochodem, podobnie jak w medycynie, lepiej jest zapobiegać niż leczyć, i właśnie na tym koncentruje się defensive driving.
Jazda defensywna – zasady
Jazda defensywna obejmuje zbiór zasad związanych m.in. z przestrzeganiem przepisów ruchu drogowego, sprawnością psychofizyczną kierowcy, technikami obserwacji drogi, dobrymi praktykami w typowych, powtarzalnych sytuacjach drogowych (np. zbliżanie się do skrzyżowania, jazda na śliskiej nawierzchni, itp.), sposobami ustawiania pojazdu na jezdni, a także doborem prędkości do sytuacji na drodze. Najbardziej rozbudowane podręczniki jazdy defensywnej to kilkusetstronicowe książki, np. brytyjski Roadcraft: The Police Driver's Handbook.
Podstawowe zasady jazdy defensywnej to:
-
Zasada 3 sekund (znana także pod postacią zasady 2 sekund lub zasady 4 sekund, zależnie od źródła).
-
Zasada dostosowania prędkości do widoczności, mówiąca że kierujący/kierująca powinien/na zawsze poruszać się z taką prędkością, aby być w stanie zatrzymać pojazd na odcinku, który jest dla niego/niej w danej chwili widoczny.
-
Oparcie jazdy samochodem na przewidywaniu i proaktywnym działaniu, zamiast liczenia na to, że uda nam się szybko zareagować na zaskakujące zdarzenie na drodze (stąd wziął się też alternatywny termin określający jazdę defensywną, „jazda proaktywna”, który wymyśliłem w okolicach 2010 r., w czasach mojej pracy w Szkole Jazdy Renault).
-
Szereg zasad związanych z obserwowaniem sytuacji na drodze, m.in. patrzenie bardzo daleko w przód, tzw. skanowanie drogi, specyficzna technika korzystania z lusterek wstecznych. Umiejętna obserwacja drogi umożliwia bowiem skuteczniejsze przewidywanie (patrz poprzedni punkt).
-
Bycie przewidywalnym dla innych uczestników ruchu, co opiera się na starannym sygnalizowaniu zamiaru wykonania manewrów, przestrzeganiu przepisów ruchu drogowego i na takim zachowaniu na drodze, aby dać innym czas na spokojną reakcję.
-
Takie ustawianie pojazdu na jezdni, aby m.in. maksymalizować widoczność drogi oraz dysponować miejscem na wykonanie ewentualnego manewru awaryjnego.
Jazda defensywna podkreśla także znaczenie odpowiedniego nastawienia mentalnego (nastawienie, aby uniknąć wypadku, niezależnie od tego kto byłby winien), dobrej sprawności psychofizycznej, gdy kierowca wsiada za kierownicę (trzeźwość, niekorzystanie z telefonu podczas jazdy itp.) i przestrzegania przepisów ruchu drogowego.
Jazda defensywna – inne nazwy
Jazda defensywna w różnych krajach i środowiskach bywa określana na różne sposoby. W polskiej przestrzeni publicznej funkcjonuje też wymyślony przeze mnie kilkanaście lat temu termin „jazda proaktywna” (który wprowadziliśmy w Szkole Jazdy Renault, aby przeciwdziałać negatywnym skojarzeniom, które w języku polskim czasem towarzyszą słowu „defensywny”). Poza naszym krajem używa się też nazw advanced driving, the system of car control, IPSGA lub roadcraft (Wielka Brytania) oraz five keys (nazwa handlowa stosowana przez amerykański Smith System). Wszystkie znaczą w przybliżeniu to samo.
Kursy jazdy defensywnej – jak wyglądają?
Kurs jazdy defensywnej odbywa się na drodze publicznej, w normalnym ruchu drogowym, i skupia m.in. na wnikliwej obserwacji drogi oraz zarządzaniu prędkością i ustawieniem pojazdu na drodze. Kurs jazdy defensywnej zwykle prowadzi akademia bezpiecznej jazdy lub wykwalifikowany trener jazdy defensywnej. Dobre praktyki zapożyczone z jazdy defensywnej można w podstawowym zakresie także przekazywać kursantom podczas kursu na prawo jazdy prowadzonym przez Ośrodek Szkolenia Kierowców.
Więcej o tym, jak wygląda kurs jazdy defensywnej, w moim artykule Co to jest jazda defensywna i jak wygląda kurs jazdy defensywnej?
Jazda defensywna – historia na świecie
Pierwsze techniki jazdy defensywnej zostały stworzone w Wielkiej Brytanii w latach 30. XX w. na potrzeby szkolenia kierowców pojazdów policyjnych (patrz linki pod artykułem). W 1937 kierowca wyścigowy Mark Pepys na zlecenie brytyjskiej Metropolitan Police stworzył pierwszy zestaw zaleceń dotyczący poprawnej jazdy samochodem, mający na celu ograniczenie liczby wypadków wśród funkcjonariuszy prowadzących pojazdy uprzywilejowane. Później, w latach 50. XX w., na bazie tych zaleceń stworzono rozbudowany zestaw reguł o nazwie The System of Car Control, znany także pod nazwą Roadcraft. Opiera się on na założeniu, aby do każdego potencjalnego zagrożenia na drodze podchodzić w systematyczny sposób, streszczony w formie akronimu IPSGA (information, position, speed, gear, acceleration). Wskazuje on, że kierujący powinien najpierw umieć zidentyfikować potencjalne zagrożenie na drodze, a następnie zaplanować i czytelnie zasygnalizować swoje zamiary w związku z tym zagrożeniem (information), następnie odpowiednio ustawić pojazd na drodze oraz względem innych uczestników ruchu, aby zmaksymalizować możliwości reakcji oraz pole widzenia (position), następnie dobrać prędkość tak, aby pozwoliła ona skutecznie poradzić sobie z sytuacją (speed), później dobrać odpowiednie przełożenie skrzyni biegów (gear), a po minięciu zagrożenia z powrotem przyspieszyć do prędkości podróżnej (acceleration).
Policyjna metodologia szkoleń kierowców jest w Wlk. Brytanii dostępna publicznie w formie książki i kursów we wszystkich możliwych postaciach. Co kilka-kilkanaście lat jest aktualizowana w związku ze zmianami w przepisach ruchu drogowego i technologii motoryzacyjnej. Na jej bazie powstała też liczna społeczność firm, organizacji pozarządowych, fundacji i pasjonatów bezpiecznej jazdy, która zajmuje się popularyzacją Roadcraftu wśród kierowców. Prym wiodą w niej dwie organizacje: RoSPA (The Royal Society for the Prevention of Accidents) oraz IAM RoadSmart (dawniej the Institute of Advanced Motorists, w którym miałem przyjemność odbyć szkolenie w 2010 r.).
Z Wielkiej Brytanii zasady jazdy defensywnej zaczęły rozprzestrzeniać się do innych krajów. Kolejnym miejscem, w którym wcześnie zaczęto rozwijać podobne podejście do prowadzenia samochodu, były Stany Zjednoczone w latach 50. i 60. XX w. W 1964 r. National Safety Council, organizacja non-profit skupiająca się na zagadnieniach bezpieczeństwa pracy, stworzyła pierwszy program szkoleń funkcjonujący pod nazwą „jazda defensywna”. Jego autorem był Chris Imhoff. Kolejnym ośrodkiem, któremu przypisuje się pionierską rolę w rozwoju technik jazdy defensywnej w USA była firma szkoleniowa Smith System, założona przez Harolda L. Smitha, która w 1952 r. stworzyła autorski system szkolenia kierowców zawodowych oparty na pięciu zasadach:
-
Aim high in steering (patrz daleko, aby wcześnie zauważać potencjalne zagrożenia),
-
Get the big picture (kontroluj otoczenie pojazdu za pomocą lusterek, ustaw pojazd tak, aby zmaksymalizować widoczność),
-
Keep your eyes moving (aktywnie używaj wzroku, świadomie poszukując potencjalnych zagrożeń),
-
Leave yourself an out (tak ustawiaj pojazd, aby zawsze mieć potencjalną drogę ucieczki) i
-
Make sure they see you (upewnij się, że inni uczestnicy ruchu zdają sobie sprawę z twojej obecności).
Obecnie Smith System jest największym ośrodkiem propagującym techniki jazdy defensywnej na świecie.
Wszystkie wymienione wyżej podejścia do jazdy defensywnej opierają się na podobnych założeniach i zasadach, jedynie inaczej je nazywając, ewentualnie inaczej rozkładając akcenty. Z podobnym podejściem spotkacie się także, korzystając z moich usług szkoleniowych.
Jazda defensywna w Polsce
W Polsce jazda defensywna jest stosunkowo mało znana, a osób zawodowo specjalizujących się w niej – niewiele. Z kursów defensive drivingu korzystają w naszym kraju głównie lokalne oddziały międzynarodowych przedsiębiorstw, posiadające duże floty pojazdów, niektóre służby mundurowe, ambitni instruktorzy nauki i techniki jazdy oraz powoli poszerzająca się grupa pasjonatów.
Pierwszym propagatorem zasad jazdy defensywnej (a także ekojazdy) w Polsce był Tomasz Talarczyk, poznański dziennikarz, egzaminator ruchu drogowego, trener w poznańskiej Škoda Auto Szkole, a przede wszystkim autor serii świetnych i wciąż aktualnych książek na temat bezpiecznej jazdy samochodem. W 2006 r. jako pierwszy przedstawił on w nich zasady defensive drivingu, później wielokrotnie wracając do tej tematyki w kolejnych publikacjach.
Drugą osobą, którą należałoby wymienić w tym kontekście, jest Marek Dworak, były szef krakowskiego WORD-u i współprowadzący program TVP Kraków „Jedź bezpiecznie”, który z biegiem lat dopracował się wręcz kultowego statusu. Poza propagowaniem znajomości przepisów ruchu drogowego, M. Dworak wielokrotnie odwoływał i odwołuje się do zasad i filozofii jazdy defensywnej w swoich programach i publikacjach.
Również niżej podpisany przyłożył (mam nadzieję) swoją cegiełkę do rozwoju defensive drivingu w naszym kraju. W latach 2010-2019 prowadziłem bloga „Superjazda”, poświęconego tej tematyce, na którym opublikowałem kilkadziesiąt obszernych artykułów na temat jazdy defensywnej i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Blog, mimo że od dawna nieaktualizowany, wciąż istnieje, a łączna liczba zanotowanych przez niego odsłon zbliża się już do pół miliona. Ponadto, podczas mojej pracy w Szkole Bezpiecznej Jazdy Renault w latach 2011-2018, z opracowanego przeze mnie programu kursów bezpiecznej jazdy, opartego na zasadach jazdy defensywnej, skorzystało ponad 20 tys. kierowców. Przez ostatnie kilkanaście lat osobiście przeszkoliłem w dziedzinie jazdy defensywnej kilka tysięcy osób. Jestem też dość regularnie obecny w mediach, komentując tematy związane z BRD. Wszystko to nie tylko jest dla mnie powodem do satysfakcji, ale też daje mi nadzieję, że pomogłem zaszczepić bakcyla bezpiecznej jazdy przynajmniej ułamkowi osób poruszających się po naszych drogach.
W ostatnich latach wydaje się, że jazda defensywna w naszym kraju powoli przedostaje się do mainstreamu. Kilkanaście lat temu wyśmiewana przez „mistrzów kierownicy” jako zabawa dla początkujących kierowców, obecnie jest już przynajmniej na papierze obecna w ofercie każdej szanującej się szkoły bezpiecznej jazdy. Wydaje się więc, że zmierzamy w dobrym kierunku!
Jeśli zainteresowałem Cię tym artykułem i chciałbyś/chciałabyś poczuć na własnej skórze, na czym polega jazda defensywna, albo rozważasz szkolenie dla pracowników swojej firmy, skontaktuj się ze mną poprzez formularz kontaktu.
Linki
www.roadcraft.co.uk/roadcraft/ – Roadcraft
www.rospa.com/policy/road-safety/advice/drivers/defensive-driving – RoSPA
https://encyclopedia.pub/entry/37509 – historia Institute of Advanced Motorists (IAM RoadSmart)
https://en.wikipedia.org/wiki/Smith_System_(driving) – historia firmy Smith System
https://en.wikipedia.org/wiki/Defensive_driving – o jeździe defensywnej w Wikipedii
https://superjazda.blogspot.com/ – blog Wojciecha Szajnerta poświęcony jeździe defensywnej
https://lubimyczytac.pl/autor/8224/tomasz-talarczyk – książki Tomasza Talarczyka
Interesują Cię moje szkolenia?
Przeczytaj więcej o moich usługach dla firm.
Przeczytaj więcej o kursach dla klientów indywidualnych.
Informacje o Trenerjazdy.pl
Trenerjazdy.pl to firma prowadząca kursy jazdy defensywnej oraz pomagająca przedsiębiorstwom w obniżeniu liczby wypadków drogowych w ich flotach. Właścicielem Trenerjazdy.pl jest Wojciech Szajnert, ekspert w dziedzinie jazdy defensywnej i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wojciech Szajnert zajmuje się szkoleniem kierowców i doradztwem BRD od 2010 r. Przeszkolił już ponad 3 tys. osób i współpracował z ponad 100 firmami z Polski, Wlk. Brytanii, Belgii, Holandii i innych krajów.
Najpopularniejsze
Akademia bezpiecznej jazdy
Co to jest jazda defensywna
Zasada 3 sekund
Doskonalenie techniki jazdy a coaching kierowców
Technika jazdy – zima
Bezpieczna jazda – słownik
Doskonalenie techniki jazdy samodzielnie
Defensive driving coach Poland
Płynność jazdy
Szkolenia dla instruktorów
Trenerjazdy.pl
Obniżenie ryzyka wypadków drogowych przez kursy jazdy defensywnej i nowoczesne doradztwo. Usługi dla firm i klientów indywidualnych w całej Polsce. Wystawiam faktury VAT.
+48 668 193 668
wojciech.szajnert@trenerjazdy.pl
ZAPRASZAM DO KONTAKTU PRZEZ FORMULARZ:
Copyright 2024 Trenerjazdy.pl. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Sprawdź także: